Porozumienie bez Przemocy

2 października został ustanowiony Dniem Empatii oraz Międzynarodowym Dniem bez Przemocy. Dzień urodzin Mahatmy Gandhiego to dobra okazja do rozważań na temat komunikacji pełnej empatii, czyli porozumienia bez przemocy. Zachęcamy do lektury książki „Porozumienie bez przemocy. O języku życia” Marshalla B. Rosenberga, wysłuchania rozmowy z Emilią Kulpą-Nowak – trenerką „Porozumienia bez przemocy.”, a także zapoznania się z pozostałymi materiałami dotyczącymi podejścia NVC.

NVC, czyli Nonviolent Communication. Autor Marshall B. Rosenberg użył określenia „nonviolence” w takim znaczeniu jak stosował je Mahatma Gandhi, tzn. naturalny stan współodczuwania. W języku polskim używamy sformułowania Porozumienie Bez Przemocy. Możemy to też rozumieć jako „sposób postępowania wykluczający wszelką przemoc i wywieranie presji”.  W niektórych społecznościach NVC tłumaczone jest jako „Porozumienie Współczujące” lub „Porozumienie Serca”.

Niekiedy wydaje się, że styl komunikowania się nie ma nic wspólnego z przemocą, jednak często okazuje się, że słowa ranią i wywołują ból u nas samych lub u innych. Przemoc emocjonalna to forma nadużycia, która polega na stosowaniu manipulacji, kontrolowania, zastraszania lub poniżania drugiej osoby w celu wywołania poczucia winy, lęku lub bezsilności. Może obejmować:

• Krytykę i upokorzenie – stałe oskarżanie, wyśmiewanie czy deprecjonowanie uczuć i opinii drugiej osoby.
• Izolację – ograniczanie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, co prowadzi do osłabienia wsparcia społecznego.
• Manipulację – zmuszanie do działania w sposób, który nie jest zgodny z własnymi potrzebami lub przekonaniami.
• Zastraszanie – stosowanie gróźb, które mają na celu wywołanie strachu.
• Gaslighting – podważanie rzeczywistości drugiej osoby, co prowadzi do wątpliwości co do własnych myśli i uczuć.

Przemoc emocjonalna może być trudna do zidentyfikowania, ponieważ nie zawsze pozostawia widoczne ślady, ale jej skutki mogą być poważne, prowadzące do obniżonego poczucia własnej wartości, depresji czy lęków. Ważne jest, aby być świadomym takich zachowań, szukać wsparcia w przypadku, gdy dosięgają nas samych oraz być uważnym na komunikaty kierowane przez nas do naszego dziecka.

NVC jako metoda porozumiewania się uczy wsłuchiwania się we własne i cudze potrzeby, z czego rodzi się szacunek, uwaga i empatia. Metoda ta pozwala nawiązać kontakt ze sobą i z innymi, w taki sposób, by rozkwitnąć w nas mogło wrodzone współczucie. Pomaga zmienić styl wyrażania siebie oraz słuchania tego co chcą przekazać nam inni ludzie.

U podstaw NVC leżą m.in. następujące założenia:

1. Każde działanie ma na celu zaspokojenie potrzeb.
2. Wszyscy ludzie mają podobne potrzeby, ale różne metody ich zaspokajania.
3. Potrzeby każdego człowieka są równie istotne i powinny być brane pod uwagę, nawet jeśli nie da się ich wszystkich zaspokoić.
4. Ludzie nie działają przeciwko nam, lecz dążą do zaspokojenia własnych potrzeb.
5. Ludzie chętnie wspierają innych, o ile robią to z własnej inicjatywy.
6. Krytyka, osąd i gniew są nieszczęśliwymi próbami zaspokojenia własnych potrzeb.
7. Uczucia są sygnałem, czy nasze potrzeby są zaspokojone, czy nie.
8. Konflikty powstają z przekonania, że istnieje tylko jeden sposób na zaspokojenie danej potrzeby.
9. Nawiązanie relacji z inną osobą jest drugim krokiem do rozwiązania konfliktu; pierwszym jest połączenie z własnymi uczuciami i potrzebami.

W relacji z dzieckiem jest to niezwykle użyteczny sposób komunikowania się oraz podejścia do ludzi i świata. Pozwala skupić się na zrozumieniu co dziecko odczuwa i czego potrzebuje, zachowując się w taki, a nie inny sposób. Podejście to zakłada, że każdy człowiek wykonuje czynności, które mają zaspokoić jego potrzeby. Pomaga ono nam rodzicom, ponieważ zamiast działania nawykowego i automatycznych reakcji na bodźce, nasze słowa stają się świadome, a nasze reakcje oparte na świadomości tego, co postrzegamy, co odczuwamy i czego pragniemy. Podsumowując, ważne jest skupienie się na czterech obszarach, zarówno w empatycznym słuchaniu, jak i w szczerym wyrażaniu siebie:

1. Konkretne zaobserwowane przez nas działania, które wpływają na nasze samopoczucie;
2. Co czujemy wobec tego co zaobserwowaliśmy;
3. Potrzeby, wartości i pragnienia, z których wynikają nasze odczucia;
4. Prośba o podjęcie konkretnych działań, które przyczynią się do poprawy jakości naszego życia.

Warto na koniec wspomnieć o dwóch symbolach: żyrafie i szakalu, którymi posługuje się Marshall B. Rosenberg. Autor mówi, że we wzajemnych kontaktach możemy się posługiwać językiem wzbogacającym życie lub językiem dominacji. Język żyrafy określał jako język empatii i szacunku, używany z perspektywy „JA”. Szakal z kolei posługuje się językiem, który odcina nas od kontaktu – używa oceny, osądu i obwiniania, mówi z perspektywy „TY”.

Źródło: http://szkolamilenium.blogspot.com/2018/11/jezyk-zyrafy-i-szakala-czyli-jaki.html

Dlaczego żyrafa? Jak rozpoznać żyrafę?

Żyrafa to ssak bardzo silny fizycznie, który w stosunku do swojej masy ciała ma największe serce, a dzięki długiej szyi patrzy na świat z szerokiej perspektywy. W Porozumieniu bez Przemocy żyrafa używa języka serca – uczuć i potrzeb. Mówi o sobie, używa komunikatu JA. Chce słyszeć drugiego człowieka i chce być sama wysłuchana. Pragnie być w kontakcie ze swoimi uczuciami, ale też z uczuciami innych. Chce docierać do własnych i cudzych potrzeb, tych zaspokojonych i niezaspokojonych. Komunikuje się w sposób otwarty, empatyczny, szanując drugą osobę, nawet w trudnych sytuacjach. W sytuacjach konfliktowych kluczowe dla żyrafy jest słuchanie siebie i drugiej strony, co pomaga jej znaleźć rozwiązania, które zaspokoją potrzeby wszystkich.

Jak rozpoznać szakala?

Szakal posługuje się językiem dominacji. Mówi z perspektywy „TY”, obwinia ocenia, porównuje, osądza. Szakal jako symbol komunikacji opartej na dominacji i osądach przypomina, jak łatwo jest wpaść w pułapkę krytyki i etykietowania. Szakal w trakcie rozmowy posługuje się etykietami – mówi, jaki jesteś (np. dziecinny, leniwy, nieodpowiedzialny), sięga po stereotypy w „porządkowaniu” świata (np. dzieci są głupiutkie, kobiety są zbyt emocjonalne, profesjonaliści nie okazują uczuć). Szakal żąda konkretnych rozwiązań. Chętnie posługuje się karami i nagrodami. Używanie języka „TY” zamiast „JA” często prowadzi do konfliktów i nieporozumień, zamiast budowania więzi. Jednak Marshall B. Rosenberg empatycznie podkreśla, że szakal jest żyrafą z „językowym problemem”, lub inaczej – zranioną żyrafą, która w lęku i bólu nie potrafi mówić inaczej w danym momencie.

Źródło: https://levelupngo.com/czym-jest-komunikacja-bez-przemocy/

W przypadku doświadczania przemocy, bądź bycia jej świadkiem reaguj, zadzwoń:

800 120 002 – Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska linia”

116 111 –  Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży

Opracowano na podstawie (zachęcamy do pogłębiania wiedzy w obszarze NVC):

Rosenberg, Marshall B. (2020). Porozumienie bez przemocy. O języku życia. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

https://rodzicemjestem.pl/2020/05/12/porozumienie-bez-przemocy/ - rozmowa z Emilią Kulpą-Nowak – trenerką „Porozumienia bez przemocy.”

https://www.youtube.com/watch?v=H5pVaQi21gQ – podstawy NVC przedstawione przez Marshalla Rosenberga

https://ombuds.uj.edu.pl/porozumienie-bez-przemocy-poradnik?inheritRedirect=true –kompendium wiedzy o NVC

https://trenerzynvc.pl/symbolika-zyrafy-szakala/

https://fundacja-trampolina.org.pl/kluczowe-zalozenia-porozumienia-bez-przemocy/